Pavarësisht 70 viteve pa një luftë të madhe, nuk është e mundur që parandalimi bërthamor të zgjasë përgjithmonë. Ajo funksionon vetëm për sa kohë që qeniet njerëzore bëjnë zgjedhjet e duhura. Megjithatë ne e dimë se njerëzit kanë të meta dhe të gjithë bëjmë gabime.
Hyrja e Redaktorit
Në përvjetorin e SHBA hedh bombën atomike në Nagasaki (9 gusht 1945) është e domosdoshme që të shqyrtojmë dështimet e parandalimit bërthamor si një politikë sigurie. Në OpEd të ripostuar më poshtë, Oscar Arias dhe Jonathan Granoff sugjerojnë se armët bërthamore luajnë një rol minimal parandalues në NATO duke pasur parasysh fuqinë e saj konvencionale ushtarake. Të rrënjosura në premisën se "është koha për përpjekje më të guximshme për të bërë paqe në Ukrainë", ata eksplorojnë më tej mundësitë e NATO-s duke bërë përgatitjet për tërheqjen e të gjitha kokave bërthamore të SHBA nga Evropa dhe Turqia si një hap paraprak për hapjen e negociatave. Një veprim i tillë mund të hapë derën për mundësitë e dialogut të premisuar në krijimin e bazës për potencialin e ardhshëm të një marrëveshjeje të përbashkët sigurie midis NATO-s dhe Rusisë. (TJ, 8/8/2022)
Strategjia bërthamore dhe përfundimi i luftës në Ukrainë
Nga Oscar Arias dhe Jonathan Granoff
(Raportuar nga: Kodra. 19 korrik 2022)
Është koha për përpjekje më të guximshme për të bërë paqe në Ukrainë.
Lufta, si zjarri, mund të përhapet jashtë kontrollit dhe si President Putin vazhdon të na kujtojë se ky zjarr i veçantë ka potencialin për të nisur një luftë bërthamore.
Në një konferencë të përbashkët shtypi me Presidentin e Bjellorusisë, Putin njoftoi se Rusia do të transferonte raketat Iskander M në Bjellorusi. Këto raketa mund të mbajnë koka bërthamore dhe masa me sa duket synon të pasqyrojë marrëveshjet e ndarjes bërthamore që Shtetet e Bashkuara kanë me pesë aleatë të NATO-s - Belgjikën, Holandën, Gjermaninë, Italinë dhe Turqinë.
Armët bërthamore amerikane u futën në Evropë në vitet 1950 si një masë ndaluese për të mbrojtur demokracitë e NATO-s, forcat konvencionale të të cilave ishin të dobëta. Numri i armëve bërthamore në këto pesë vende arriti kulmin rreth 7,300 koka luftarake në vitet 1960, më pas u zvogëlua në rreth 150 sot, duke reflektuar fuqinë konvencionale në rritje të NATO-s dhe vlerësimin e saj në pakësim të dobisë ushtarake të armëve bërthamore. Por edhe 150 armë bërthamore mund të jenë më se të mjaftueshme për të nisur një konfrontim të rrezikshëm me Rusinë.
Bota është aq afër humnerës bërthamore sot sa ishte gjatë krizës së raketave Kubane. Në fakt, rreziqet bashkëkohore bërthamore mund të jenë më të këqija. Ndërsa kriza e raketave Kubane zgjati vetëm 13 ditë, luftimet në Ukrainë ka të ngjarë të vazhdojnë dhe të tundojnë fatin për shumë muaj në vijim.
Prandaj, negociatat janë thelbësore për të zbutur tensionet bërthamore. Edhe pse nuk ka asnjë rol të drejtpërdrejtë në luftën e Ukrainës, është e përshtatshme që NATO të ketë një rol në inkurajimin e negociatave për t'i dhënë fund.
Meqenëse NATO është një forcë jashtëzakonisht e fortë ushtarake – më e fortë edhe se Rusia e Putinit – dhe meqenëse Presidenti Putin ka thënë se lufta në Ukrainë është pjesërisht një përgjigje ndaj veprimeve të NATO-s, thirrjet e NATO-s për negociata paqeje do të ishin të përshtatshme dhe do të kishin njëfarë peshë.
Ai do të ishte gjithashtu në përputhje me detyrimet e vendeve anëtare të NATO-s sipas Traktatit të Mospërhapjes Bërthamore. Udhëheqësit e NATO-s takohen së fundmi në Madrid riafirmoi se "Traktati i Mospërhapjes Bërthamore është mburoja thelbësore kundër përhapjes së armëve bërthamore dhe ne mbetemi fuqishëm të përkushtuar ndaj zbatimit të plotë të tij, duke përfshirë nenin VI [neni që angazhon shtetet e armatosura bërthamore të ndjekin çarmatimin bërthamor]." Ky angazhim përfshin, sipas Raporti i Konferencës së Rishikimit të vitit 2000 të Traktatit të Mospërhapjes, "një rol në pakësim të armëve bërthamore në politikat e sigurisë për të minimizuar rrezikun që këto armë të përdoren ndonjëherë dhe për të lehtësuar procesin e eliminimit total të tyre."
NATO tradicionalisht ruan frenim dhe mbrojtje të fortë, ndërkohë që ka udhëhequr gjithashtu rrugën drejt detentimit dhe dialogut. Angazhimi aktual i NATO-s për parandalimin dhe mbrojtjen është i qartë. Por, për të rifilluar bisedat, NATO-ja tani duhet të gjejë gjithashtu një mënyrë për të inkurajuar detentën dhe dialogun.
Sjellja e të dyja palëve në dialog do të kërkojë një gjest dramatik. Prandaj, ne propozojmë planin e NATO-s dhe përgatitemi për tërheqjen e të gjitha kokave bërthamore amerikane nga Evropa dhe Turqia, para negociatave. Tërheqja do të kryhet pasi të bien dakord kushtet e paqes midis Ukrainës dhe Rusisë. Një propozim i tillë do të tërhiqte vëmendjen e Putinit dhe mund ta çonte atë në tryezën e bisedimeve.
Heqja e armëve bërthamore amerikane nga Evropa dhe Turqia nuk do ta dobësonte NATO-n ushtarakisht, pasi armët bërthamore e kanë bërë këtë pak ose aspak dobi aktuale në fushën e betejës. Nëse ato janë vërtet armë të mundësisë së fundit, nuk ka nevojë t'i vendosim aq afër kufirit të Rusisë. Sipas këtij propozimi, Franca, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara do të ruanin arsenalet e tyre kombëtare bërthamore dhe nëse ndodh më e keqja, ato mund t'i përdorin ende në emër të NATO-s.
Pavarësisht 70 viteve pa një luftë të madhe, nuk është e mundur që parandalimi bërthamor të zgjasë përgjithmonë. Ajo funksionon vetëm për sa kohë që qeniet njerëzore bëjnë zgjedhjet e duhura. Megjithatë ne e dimë se njerëzit kanë të meta dhe të gjithë bëjmë gabime.
Këto armë ofrojnë premtime të rreme sigurie dhe parandalimi – ndërkohë që garantojnë vetëm shkatërrim, vdekje dhe vrazhdësi të pafundme.
Prandaj ne pajtohemi me Sekretarin e Përgjithshëm të OKB-së Guterres, i cili tha, “Këto armë ofrojnë premtime të rreme sigurie dhe parandalimi – ndërkohë që garantojnë vetëm shkatërrim, vdekje dhe vrazhdësi të pafundme”, dhe me Papa Françeskun, i cili tha, “[Armët bërthamore] ekzistojnë në shërbim të një mentaliteti frike që prek jo vetëm palët në konflikt, por të gjithë racën njerëzore.”, si dhe me senatorin e ndjerë amerikan Alan Cranston i cili thjesht ka thënë: “Armët bërthamore janë të padenjë për qytetërim.”
Arsenali bërthamor i NATO-s nuk arriti të pengojë pushtimin rus të Ukrainës dhe nuk ka pothuajse asnjë dobi si armë lufte. Por armët bërthamore të NATO-s ende mund të përdoren mirë, jo duke i kërcënuar se do t'i lëshojnë dhe do të përshkallëzojnë luftën, por duke i tërhequr ato për t'i krijuar hapësirë negociatave të reja dhe paqes eventuale.
Laureati i Nobelit për Paqe, Oscar Arias ishte President i Kosta Rikës nga 1986 deri në 1990 dhe 2006 deri në 2010.
Jonathan Granoff është President i Institutit Global të Sigurisë dhe i nominuar për Çmimin Nobel për Paqe.
