O Alope ma Fale Moa*
Mafaufauga Loloto i le “Le manuia o Tamaitai, Filemu ma le Saogalemu Fuafuaga”
Saunia e Betty A. Reardon
O mea moni a Damilola Banjo's Iuni 15, 2022 PassBlue lipoti (faʻasalalau i lalo) e le o se mea e ofo ai. Ua le mafai e malo o le UN ona faataunuuina a latou matafaioi UNSCR 1325, fa'atasi ai ma fata fa'ata'ita'i o fuafuaga fa'alauiloa tele o gaioiga. E manino lava o le toilalo e le o taoto i le Ta'ita'i, Filemu ma le Puipuiga (WPS), e le o le iugafono a le Fono a le Puipuiga lea na mafua ai, ae i totonu o sui o le setete ua paʻu maa nai lo le faʻatinoina. Fuafuaga Fa'atino a le Atunu'u (NAPs), o le le mafaia i luga o le laupapa ona tofia tamaitai i feutagaiga o le filemu. “O fea o iai fafine?” o le fesili lea a se failauga i lenei Fono Puipuiga. E pei ona ou matauina i lalo, o tamaitai o loʻo i luga o le eleele, o loʻo galulue i gaioiga tuusaʻo e faʻataunuʻu ai le lisi o mataupu.
O loʻu lava faʻamoemoe i le galulue faʻatasi ma isi sui o le CSOs, o latou aʻoaʻoga ma le faʻamalosia o se numera lava o amepasa i le Fono Puipuiga na taʻitaʻia ai le talia o le iugafono, o le mauaina lea o le aloaia e le UN o le matafaioi taua a tamaitai i soo se faagasologa o le filemu ma se faailoaga o le filemu e taua i le iloaina o le tutusa atoatoa o tamaitai, ma o le filemu tumau o le a le ausia pe afai e le o tamaitai faaletulafono, faaupufai, lautele ma lautele. fa'ale-aganu'u tutusa ma ali'i. O le taua o le sootaga i le va o le tutusa o tamaitai ma le filemu o loʻo matauina i le matau a le Failautusi Aoao o le peteriaka o se faʻalavelave tele i le WPS Agenda.
1325 e le'i toilalo. Ua maua ai taunuuga. Ua avea ma faʻavae masani mo mea o loʻo i ai ma faʻaauau pea ona faia e tamaitai e ausia ai le filemu ma le saogalemu i totonu o latou lava nuʻu, atunuu ma itulagi. O malo ua le manuia, ae ou te leʻi faʻamoemoeina o le masani e taʻitaʻia ai faiga faʻavae a le setete. E matua faafeagai lava, sa ou manatu o le mea sili o le a le amanaiaina le masani, ma, o le mea e sili ona leaga, o le faalavelaveina ma le loto i ai, e pei ona i ai i le taimi nei i le tetee atu i le tulaga tutusa o tamaitai, e oo lava i "temokalasi saoloto." O le teena ma le taofiofia o le tele o ituaiga tutusa o alii ma tamaitai ua tupu i le faatupulaia o numera o setete i le taofiofia o talitonuga faavae faalelotu, faaosofia ai le pule, o se mea taua e le o taʻua i le vaega Passblue. E le o le lisi o mataupu ua le manuia, ae o setete ua leai se mea na tuuina atu na o laugutu, i le tulaga ua lamatia ai le saogalemu o tamaitai. (Vaai Cornelia Weiss, "Failalo le Folafolaga: Faʻateʻaina Fafine o Afghanistan" o loʻo sau i le Vaegaau ma Sosaiete.)
O le manatunatu i le lu'itau ogaoga o le auai atoatoa o tamaitai i mataupu tau le saogalemu o loo tuuina atu i pule o le faiga o le puipuiga o le va o malo o loo i ai nei, o le malumalu i totonu o peteriaka i le lalolagi atoa, o le mea sili na ou faamoemoeina o le tuulafoaiina. E foliga mai o se tulaga talafeagai, e mafai ai e tamaitai ona faʻaauau, e pei ona latou faia ma o loʻo faʻaauau pea, faʻaaogaina le iugafono o se masani masani e faʻaosofia ai isi fafine e faia le mea e mafai e faʻaitiitia ai sauaga ma faʻalauteleina le tutusa ma le amiotonu i totonu. o latou lava fa'alapotopotoga fa'apitonu'u ma fa'aitulagi, o mea ia o lo'o i ai le filemu ma le saogalemu po'o le leai o na mea o ni aafiaga moni a le tagata, ae le o faiga fa'avae a le setete.
O lo'o fa'atinoina e tama'ita'i le lisi o mataupu i so'o se tulaga o le fa'atonuga o le lalolagi se'i vagana ai le malo. E oo lava iina, e tele faʻataʻitaʻiga e faʻaalia ai i nai taimi na aofia ai e setete poʻo vaega faaupufai tamaitai i feutagaiga moni o le filemu, o taunuuga na sili atu ona faamalieina i tagata uma ma o lea e sili atu le tumau. O le aoga o tamaitai i le avea ai ma tagata e faatupuina le filemu ua lelei ona faamaumauina e ata tifaga a Abigail Disney, e pei o le “Tatalo le Tiapolo Toe foi i Seoli,” lea e faamalosia ai e tamaitai fai feutagaiga e nonofo i le laulau, o le muamua o se faasologa o ata tifaga, “Tamaitai, Taua ma le Filemu.” O le galuega a le tamaitai atamai, Anne Marie Goetz fa'amauina fa'amatalaga i luga o le lisi o mataupu i totonu o le UN lava ia. Fafine mai Helen Caldicott, Cora Weiss (tagai i le pou i le 50th Faamanatuga o Iuni 12th Mati) Setsuko Thurlow, Beatrice Finn ma Ray Acheson (e oo lava i le taimi nei o lipoti i luga o le feagaiga faaniukilia faasaina) sa iloga i taitai o le gaioiga e soloia auupega faaniukilia. A o aumaia e tamaitai le 1325, sa iloga le malosi ma tautinoga a tamaitai i le ausiaina o le Feagaiga i le Faasaina o Auupega Nuclear.
E tusa ai ma suiga moni i luga o le eleele, o le "glocalization" ma galuega talavou a le Lalolagi Lautele o Tamaitai Peacebuilders taulai atu i le faatinoga moni o le 1325 faafaigofie ai le filemu i le va o tamaitai i le lalolagi atoa (GNWP's initiatives ua fa'aalia i luga o lenei saite). Mo le tele o tausaga o tamaitai sa auai i le Fono a le Filemu a Initia-Pakistan. Galulue a fafine Eleni ma Turkish, o Tulafono a Tamaitai Okinawa e faasaga i Sauaga Militeri fa'atasi ai ma fafine mai isi atunu'u o lo'o nofoia e US military bases, Faʻailoa e tamaitai le DMZ, ma talu ai nei o le Fa'aa'oa'oga a Tama'ita'i Amerika i Afghanistan ua manaomia le tali atu, ma ua tatalaina ma fafagaina auala o fesootaiga, e oo lava i feteenaiga faifai pea. Federico Mayor, o le sa avea muamua ma Faatonu Sili o UNESCO ua valaau mo tamaitai Rusia ma Iukureini e feutagai se taofi afi ma le filemu i lena taua lea na matua afaina ai le lalolagi atoa, o loo i ai i totonu le taufaamatau o le faatafunaga faaniukilia. O mea ua ta'ua muamua e mamao mai se lisi mae'ae'a o le auai malosi ma le aoga o tama'ita'i i le fa'atinoga o le WPS, o le tauiviga faifaipea i le lalolagi atoa mo le filemu ma le saogalemu o tagata ma le fa'aumatiaga mulimuli o taua o le sini na va'aia e nisi o sui o le CSO. amata i le 1325.
O le isi malo o le filemu a tamaitai e seasea mafaufauina i iloiloga a le UN o le WPS agenda, o le au sikola-tagata faʻamalosi na gaosia se tusitusiga faʻapitoa, suʻesuʻega faʻatinoga, ma faʻavae filemu i luga o le eleele. O le poto masani a se tasi o atunuu e maua i Asha Hans ma Swarna Rajagopolan, Tatala mo le Filemu: UNSCR 1325 ma le Puipuiga i Initia (Sage, New Delhi. 2016). I le leai o se Fuafuaga a le Atunuʻu Initia, o nei tagata suʻesuʻe a Initia na gauai atu i auiliiliga o fuafuaga a Nepal ma isi atunuu Asia. Ae o le leai o se fuafuaga e leʻi taofia ai i latou mai le gaioiga e pei ona lipotia i le Hans-Rajagopolan voluma. O se fonotaga a ia tagata fa'agaioiga i ni nai tausaga ua mavae na ou fautuaina ai e fa'aaufa'atasi e fa'alapotopotoga a le va o tagata ma fa'asalalau Fuafuaga o Galuega a Tagata (PPA). E aoga fuafuaga e fa'amatala ai sini, atiina a'e fuafuaga fa'atino ma fa'amaopoopo ma fa'agasolo fa'agaioiga i latou o lo'o galulue aga'i i se fa'amoemoe tutusa. Afai latou te tausia lelei e mafai ona latou fa'apea mo NAPs. Ae ui i lea, talu ai e le o le tulaga lena, o loʻo faʻaauau pea ona ou talitonu o le tele o le faʻamoemoeina ma le faʻatulagaina o le galulue faʻatasi o sosaiete lautele i luga o le WPS e mafai ona aoga i le faʻatinoina o aiaiga uma a le UNSCR 1325. E mafai e PPA ona aumaia le Women Peace and Security Agenda latalata i le fafagaina o sosaiete lautele a'a o le iugafono.
E le faalagolago tamaitai i setete e ausia taunuuga moni ma aoga i le siitia o le filemu ma le saogalemu. O le mea latou te manaʻomia o le mea lea na finau ai le ua maliu Ruth Ginsberg i luma o le Faamasinoga Maualuga a Amerika, e faapea (o le faʻatulagaina o malo faʻapolokiki) "ave ese [o latou] vae mai o tatou ua." Afai e fiafia moni setete i le ausiaina o le filemu tumau, latou te sii aʻe uma o latou vae ma faia ni laasaga e pei o le faʻatuina o komisi a le atunuʻu o tamaitai e vaʻaia le faʻatinoina o NAPs faʻatupeina lelei, ma tuʻuina atu sina vaega itiiti o mea latou te faʻaaluina i arsenals latou te vaʻaia. e fai ma inisiua e tetee atu ai i luitau i lo latou malosi. O se vaega o tupe fa'aauupega e mafai ona fa'ase'e atu e fa'atupu ai le malosi moni o tama'ita'i e mafai ona fausia ai le filemu. O lena suiga itiiti i tupe faaalu a le militeri, o se tau i so o se tau, e ono faailoa mai ai e oo lava i le alope e mafai ona ia faamaoni.
BAR, 6/22/22
* Faaalia atoatoa: Ina ua fesiligia i ni nai tausaga ua mavae e uiga i le aoga o Fuafuaga a le Atunuu, sa ou manatu e foliga mai ia te aʻu o loʻo faʻatulagaina le alope e leoleoina le fale moa. I le avea ai ma se faiaoga o le filemu, ou te fiafia e talitonu e mafai e le fox ona aʻoaʻo e faia lena mea.
Le Fa'atonu a Tamaitai, Filemu ma le Saogalemu e Le'o Tuuina Atu I'uga, Fai mai Fa'amalo
(Faʻalauiloa mai: PassBlue, Iuni 15, 2022)
E ui i le 100 atunuu o loʻo faʻatulafonoina fuafuaga a le atunuʻu e faʻataunuʻu ai le lalolagi atoa, o le filemu ma le puipuiga o mataupu, e tumau pea le toesea o tamaitai mai feteʻenaʻiga faufautua ma isi taumafaiga faʻatupu filemu i le lalolagi atoa. O le lisi o mataupu, faʻamauina i se iugafono a le Fono Puipuiga na faʻamaonia i le 2000, e tatau ona faʻamautinoa le tutusa o le auai o tamaitai i talanoaga filemu ma isi laasaga faʻatatau. Ae o le lisi o mataupu ua matua le ausia lea sini talu ai na faatagaina e atunuu o le UN i le silia ma le luasefulu tausaga talu ai.
Sima Bahous, le pule sili o le UN Women, faamamafaina le leai o se sao o tamaitai i feutagaiga filemu ma soalaupulega i le taimi a Fono a le Puipuiga tatala felafolafoaiga i luga o le matafaioi a faʻalapotopotoga faʻaitulagi i le faʻatinoina o le mea e taʻua o le WPS agenda, na faia ia Iuni 15. Fai mai Bahous e 12 vaega faʻaitulagi ua latou faʻaaogaina foi "fuafuaga o gaioiga" i luga o le lisi o mataupu, mai le lima i le 2015. Ae e le o faʻaopoopoina lena mea. i le manuia.
O le fono a le Fono sa taitaia e le minisita o mataupu i fafo o Albania, Olta Xhacka. E ese mai i lauga na fofogaina i le taeao e le 15 sui o le Fono, Bahous ma le UN Secretary-General António Guterres, sui tamaitai mai le Liki o Malo Arapi, o le Aferika Aferika, o le Iuni a Europa ma le Faalapotopotoga mo le Saogalemu ma le Felagolagomai i Europa tautala, e tofu le tagata ma le tali atu a le itulagi i le faafitauli, faatasi ai ma ni nai tupe maua laiti.
“Faatasi ai ma nei tulaga uma o le alualu i luma, toetoe lava o taimi uma e i ai feutagaiga faaupufai, talanoaga filemu, e tatau lava ona tatou fesili, 'O fea oi ai tamaitai?'” Fai mai Bahous. I le avea ai ma peresitene sui o le Fono mo Iuni, Albania ua siitia le taulaiga ona o fafine Iukureini ua lipotia mai o loo faoa e le au faatau tagata i le lotolotoi o osofaiga a Rusia ma ua tuuaia ai fitafita Rusia i le faiaiga faamalosi o tamaitai Ukrainian.
E malamalama lelei tagata Albania i le tiga o sauaga tau feusuaiga i taua. I se tausaga o feteenaiga i Kosovo i le faaiuga o le 1990s, e faitau afe tamaitai na toso faamalosi i le taua a Serbia e taofimau i le teritori. Kosovo ua aloaia nei o se atunuu e 97 sui o le UN.
Faaiuga 1325 i luga o tamaitai, na malilie i ai le filemu ma le saogalemu i le 2000, i le tausaga talu ona maeʻa le taua i Kosovo, ma o se tasi o ana faʻamoemoega autu o le iloa lea pe faʻafefea ona aʻafia fafine ma teineiti faʻamalosi. Faatasi ai ma lena iugafono, o sui o le UN na tuuto atu e aofia ai tamaitai i faiga uma o le fausiaina o le filemu.
E valu tausaga mulimuli ane, na talia ai e le Fono Faaiuga 1820, faʻatalanoaina le faʻafitauli faʻapitoa o le faʻaaogaina o sauaga faʻafeusuaiga o se meafaigaluega o taua. E ese mai i nei iugafono e lua, e fitu isi ua talia e faamautinoa ai le tutusa o matafaioi a tamaitai i taumafaiga e fausia ai le filemu i o latou atunuu po o itulagi. Na taʻua e le misiona Albanian i se faʻamatalaga e faʻapea, o loʻo naunau e faʻamautu tagata solitulafono tau feusuaiga e faʻalolotoina le fuafuaga a le WPS.
"O le faʻaaogaina o sauaga faʻafeusuaiga o se togafiti o taua ma le mataʻutia o loʻo faʻaauau pea ona avea ma elemene masani i feteʻenaʻiga i le lalolagi atoa," o le tala lea a le faʻamatalaga. "I le sefulu tausaga mulimuli o le 20th seneturi, na molimauina ai e le matou itulagi, le Balkans, le faʻaaogaina o sauaga faʻafeusuaiga e fai ma auupega o taua, faʻapea foʻi ma luitau o loʻo feagai ma sosaiete mulimuli ane feteʻenaʻiga i le feagai ai ma le faʻalavelave."
O Albania, o se sui o le NATO, na tauto foi i lana taulaiga i tamaitai, filemu ma le saogalemu ia Iuni e faamalosia ai le tali atu faavaomalo e puipuia ai aia tatau a tagata na sao mai e ala i le faamautinoaina o tagata solitulafono o loʻo faʻamaonia. E aofia ai le faʻaaogaina o faʻasalaga ma faiga faʻamasinoga faʻapitoa - pei o faamasinoga - e tulituliloa ai tagata faʻaleagaina. O le fa'atinoina o le tautoga e faigata tele pe a le o iai i le luasefulu tausaga talu ai.
Ua le mafai ona molia tuusa'o setete sui, ua taumafai le UN e faʻaleleia le malosi o faʻalapotopotoga tumaoti ma le tele o faʻalapotopotoga faʻamasinoga e tuʻufaʻatasia ma molia sauaga faʻafeusuaiga faʻafeusuaiga. I le avea ai ma taʻitaʻi o le UN, o Guterres o loʻo nafa ma lenei galuega. I tausaga taʻitasi, na te tuʻuina atu ai se lipoti i le Fono e uiga i taumafaiga a le UN i le foʻia o faiga sauā na faia i taua. Fai mai Guterres o ana lipoti ma galuega a isi i lenei tulaga o loʻo feagai ma le toe faʻafoʻiina mai le au fai pisinisi a le lalolagi. I lana tautalaga i le finauga o Iuni 15, na ia toe taʻua ai Bahous i le foliga mai o le leai o se aoga o le faaiuga a le lalolagi e tutusa le sui i le soalaupulega feteenaiga.
* Damilola Banjo ose fai lipoti a le aufaigaluega mo PassBlue. E iai lona fa'ailoga matai o le fa'asaienisi mai le Columbia University Graduate School of Journalism ma se BA i feso'ota'iga ma gagana fa'agaga mai le Iunivesite o Ibadan, Nigeria. Sa galue o ia o se tagata gaosi oloa mo le NPR's WAFE station i Charlotte, NC; mo le BBC ose tusitala su'esu'e; ma le avea ai ma se aufaigaluega su'esu'e tusitala mo Sahara Reporters Media.