(Herplaatst van: IK KAN. 12 oktober 2022)
Waarom dreigementen om kernwapens te gebruiken veroordelen?
ICAN Briefingdocument – oktober 2022
Om het briefingdocument als pdf te downloaden klik hier.
De dreigementen van Rusland om kernwapens te gebruiken hebben de spanningen doen toenemen, de drempel voor het gebruik van kernwapens verlaagd en het risico op een nucleair conflict en wereldwijde rampen aanzienlijk vergroot.
Dit risico wordt nog vergroot door reacties van andere regeringen die mogelijke vergelding met kernwapens impliceren, en door commentaar en analyse die scenario's onderzoeken waarin kernwapens kunnen worden gebruikt in het Oekraïne-conflict, en de daaruit voortvloeiende militaire implicaties evalueren.
Deze ontwikkelingen normaliseren het idee van het gebruik van kernwapens en eroderen het decennia-oude taboe tegen het gebruik ervan. Het is daarom van vitaal belang dat de internationale gemeenschap consequent en categorisch alle bedreigingen met het gebruik van kernwapens veroordeelt. Consistente en ondubbelzinnige veroordeling door regeringen en het maatschappelijk middenveld kan nucleaire dreigingen stigmatiseren en delegitimeren, de norm tegen het gebruik van kernwapens helpen herstellen en versterken, en de ontwapenings- en non-proliferatie-inspanningen versterken.
Delegitimatie is effectief
Veroordeling van bedreigingen is niet alleen holle retoriek: delegitimering werkt. Het is aangetoond dat het het gedrag van nucleair bewapende staten beïnvloedt. Zoals bijna alle staten hechten ook nucleair bewapende staten grote waarde aan het handhaven van hun legitimiteit in de ogen van de bredere internationale gemeenschap. Verlies van legitimiteit kan verlies van internationale politieke steun betekenen, het behartigen van nationale belangen bemoeilijken en in ernstige gevallen leiden tot isolement, verbanning, sancties en aanzienlijke economische gevolgen – wat op zijn beurt kan leiden tot binnenlandse instabiliteit en onrust.
Dus bij het nastreven van hun nationale doelen – hoe egoïstisch, cynisch of agressief ook – spannen kernbewapende staten zich allemaal serieus in om hun acties onder internationaal recht te rechtvaardigen en ze af te schilderen als normale, geaccepteerde praktijken die volgen op gevestigde precedenten. Zo beweren alle vijf de NPV-kernwapenstaten volledig te voldoen aan de ontwapeningsverplichtingen van het verdrag en aan het internationaal humanitair recht. Rusland spande zich in om de bepalingen van het VN-Handvest te gebruiken om de invasie van Oekraïne te rechtvaardigen. Zelfs niet-bindende resoluties van de Algemene Vergadering van de VN worden zeer serieus genomen: zowel Rusland als de Verenigde Staten hebben enorm veel energie gestoken in het verzamelen van stemmen voor recente resoluties over het conflict in Oekraïne.
Dit betekent dat ze gevoelig zijn voor kritiek die kan leiden tot verlies van legitimiteit en internationaal draagvlak. Rusland heeft bijvoorbeeld gereageerd op wijdverbreide kritiek op zijn nucleaire dreigingen in verband met het conflict in Oekraïne, zowel door de dreigingen terug te lopen (verduidelijken dat elk gebruik van kernwapens in overeenstemming zou zijn met de verklaarde nucleaire doctrine van Rusland) als door te proberen zijn acties te rechtvaardigen omdat het in overeenstemming is met geaccepteerde internationale praktijken – waaronder, bizar genoeg, door de Amerikaanse nucleaire bombardementen op Hiroshima als een “precedent” te noemen. Rusland reageerde ook krachtig en uitvoerig op de verklaring die werd aangenomen tijdens de eerste bijeenkomst van staten die partij zijn bij de TPNW, waarin “alle nucleaire dreigingen” ondubbelzinnig werden veroordeeld, ook al noemde de verklaring Rusland niet en specificeerde geen specifieke dreiging.
En niet alleen heeft internationale kritiek op Ruslands meest recente nucleaire dreigingen de Russische regering ertoe aangezet haar standpunt te verduidelijken en te benadrukken dat zij haar nucleaire doctrine niet heeft gewijzigd, maar ook reacties van westerse kernwapenstaten – zoals de VS die nucleaire dreigingen als “onverantwoordelijk” noemden. en de secretaris-generaal van de NAVO die verklaarde dat "elk gebruik van kernwapens absoluut onaanvaardbaar is, het zal de aard van het conflict totaal veranderen" - hebben het delegitimiseringseffect versterkt en veralgemeend.
Het is vermeldenswaard dat een groot deel van het verzet van de nucleair bewapende staten tegen de TPNW – zowel vóór de onderhandelingen als daarna – expliciet (en terecht!) is gebaseerd op de vrees dat het verdrag tot gevolg zou hebben dat kernwapens en nucleaire afschrikking. De Verenigde Staten waarschuwden hun NAVO-bondgenoten in 2016 om de onderhandelingen over een verbodsverdrag niet te steunen, omdat het verdrag tot doel zou hebben “het concept van nucleaire afschrikking waarvan veel Amerikaanse bondgenoten en partners afhankelijk zijn, te delegitimeren”. Een NAVO-verklaring die werd uitgegeven toen de TPNW op het punt stond in werking te treden, zei dat NAVO-leden “elke poging om nucleaire afschrikking onwettig te maken afwijzen”
Delegitimatie werkt ook via niet-gouvernementele kanalen. Er is een lange staat van dienst van consumenten en het maatschappelijk middenveld die het gedrag van bedrijven beïnvloeden, en veel van deze benaderingen zijn ook van toepassing op kernwapens. Naarmate het publieke stigma tegen kernwapens toeneemt, wordt de betrokkenheid van bedrijven bij kernwapens commercieel riskanter. ICAN heeft al aanzienlijke vooruitgang geboekt bij het overtuigen van banken, pensioenfondsen en andere financiële instellingen om te desinvesteren van bedrijven die betrokken zijn bij de productie en het onderhoud van kernwapens. De inwerkingtreding van de TPNW, waardoor kernwapens volgens het internationaal recht illegaal zijn geworden – zoals biologische en chemische wapens, antipersoonsmijnen en clustermunitie – heeft deze inspanning aanzienlijk versterkt.
Delegitimatie in de praktijk
De belangrijkste elementen voor het succesvol delegitimeren van dreigingen om kernwapens te gebruiken zijn:
- Focussen op wat er werkelijk zou gebeuren als de dreiging zou worden uitgevoerd
- Elk gebruik van kernwapens zou verstrekkende en catastrofale humanitaire gevolgen hebben [vooral in dichtbevolkte gebieden].
- Deze gevolgen betekenen dat dreigingen met het gebruik van kernwapens niet louter in termen van geopolitiek en militaire strategie en tactiek kunnen en mogen worden besproken.
- Zelfs zogenaamde "tactische" kernwapens, van het soort waarvan sommigen speculeren dat Rusland zou kunnen gebruiken in het conflict in Oekraïne, hebben doorgaans explosieve opbrengsten in het bereik van 10 tot 100 kiloton. Ter vergelijking: de atoombom die Hiroshima in 1945 verwoestte, waarbij 140,000 mensen omkwamen, had een opbrengst van slechts 15 kiloton.
- Een enkele nucleaire ontploffing zou waarschijnlijk honderdduizenden burgers doden en nog veel meer verwonden; radioactieve neerslag kan grote gebieden in meerdere landen besmetten.
- Er kan geen effectieve humanitaire respons zijn na het gebruik van een kernwapen. De medische en noodresponscapaciteiten zouden onmiddellijk overweldigd worden, waardoor het toch al enorme aantal slachtoffers zou toenemen.
- Wijdverbreide paniek zou leiden tot massale volksverhuizingen en ernstige economische ontwrichting.
- Meerdere ontploffingen zouden natuurlijk veel erger zijn.
- Benadrukkend dat nucleaire dreigingen gevolgen hebben voor alle staten, niet alleen voor de doelwitten van de dreiging
- Gezien de verstrekkende en catastrofale gevolgen van elk gebruik van kernwapens, is een nucleaire dreiging tegen één land een bedreiging voor alle landen.
- Dit gaat niet alleen over Rusland en Oekraïne. Nucleaire dreigingen zijn niet alleen een zaak van de betrokken tegenstanders, of van nabijgelegen landen. Net als klimaatverandering en pandemische ziekten vormen de verschrikkelijke risico's van kernwapens een mondiaal probleem en vereisen een wereldwijde reactie.
- Het is daarom in het belang van alle staten – en de verantwoordelijkheid van alle staten – om dreigingen om kernwapens te gebruiken het hoofd te bieden en te veroordelen en actie te ondernemen om de norm tegen het gebruik ervan te versterken.
- Een beroep doen op het internationaal recht en de nadruk leggen op toezeggingen die zijn gedaan door de staat die de dreiging uitspreekt
- Elke dreiging met het gebruik van kernwapens is een schending van het internationaal recht, inclusief het Handvest van de Verenigde Naties. Het Verdrag inzake het verbod op kernwapens verbiedt ook expliciet het dreigen met het gebruik van kernwapens.
- Elk gebruik van kernwapens zou vrijwel zeker in strijd zijn met het internationaal humanitair recht.
- De dreigementen van Rusland om kernwapens in Oekraïne te gebruiken zijn onverenigbaar met zijn verklaarde nucleaire doctrine, zijn verplichtingen onder het Memorandum van Boedapest, zijn verklaring in januari 2022 met de andere NPV-kernwapenstaten dat "een kernoorlog niet kan worden gewonnen en nooit mag worden uitgevochten" , en toezeggingen overeengekomen door evaluatieconferenties van het Nucleaire Non-proliferatieverdrag.
- Het duidelijk en categorisch veroordelen van alle bedreigingen om kernwapens te gebruiken
- Alle dreigingen met het gebruik van kernwapens zijn onaanvaardbaar, of ze nu impliciet of expliciet zijn en ongeacht de omstandigheden.
- Alle nucleaire dreigingen zijn onverantwoord, ongeacht welk land ze maakt en waarom. Er zijn geen "verantwoordelijke" nucleaire dreigingen.
- Tijdens hun eerste bijeenkomst in juni veroordeelden de staten die partij zijn bij de TPNW ondubbelzinnig "alle nucleaire dreigingen, of ze nu expliciet of impliciet zijn en ongeacht de omstandigheden". Andere staten zouden soortgelijke veroordelingen moeten uitvaardigen.
