Ko nga otinga rangimarie e hiahia ana kia nui ake te maia me te whakaaro nui atu i te hunga whawhai. Engari he aha te mea ke atu? E haamana‘o ana‘e e: “Ia vai maoro te tama‘i, e rahi noa ’tu â te hau fifi e e hinaaro-oioi-hia te reira.” (Edgar Morin)
Na Werner Wintersteiner
Pacifism atamai
Ko te pakanga a Ruhia mo te riri ki a Ukraine kua whakapataritari ia matou me te whakakotahi i a matou i roto i te kotahitanga me nga maia o Iukereiniana. I te wa ano, heoi, kua hanga he ahuatanga poauau e kore nei e mohiotia e te tangata. He pakanga kei te haere, a i tenei wa ka pouri te ngakau ki te whakaaro mo te rangimarie - ko te tangata e mahi pera ana kei te mahi i nga mahi a Putin, he poauau rawa, he korero poauau mo te ahuatanga, me era atu. me waiho ko te mea tino maori o te ao ki te rapu huarahi mai i tenei aitua. Engari, kotahi anake te huarahi o te whakaaro e whakaaetia ana – te whawhai mo te wikitoria, e maharatia ana ka mau te rongo.
Kua whakakorehia te Pacifism, a tera pea i whai waahi ki tenei. I roto i nga whakaaturanga e kaha haere ana, ka whakanuia te whaki morare, ka noho tahi te kotahitanga ki nga patunga i etahi wa, ka ngaro nga huarahi ki te hunga e pirangi ana ki te rangimarie. Engari o te aahuatanga morare, ara hinga ranei, engari, a pacifism atamai ko konei te whakahau. Ko te philosopho a Olivia Mitscherlich-Schönherr e kii ana he "pacifism whakaaro nui torangapu" he rereke ki te pacifism tika. "Ehara i te mea ko te aro ki te uara arataki mo te whakamutu i te kohuru i te tere. Ka whakatauhia ano e ia nga huarahi rereke ki taua whainga, ka noho arowhai ki a ia ano, ka hanga hononga me te mahi i te wa tika. [1] Kare e pai ki a ia te kaikaranga i te koraha, engari e pirangi ana kia noho hei tohu tohu mai i te koraha.
Ahea, ki te kore inaianei?
Ko te tohe mo nga whiriwhiringa ko te kii kua oti kee nga tikanga. No reira, ko te whakapae-a-te-te-te-te-te-a-raa ka whakatio noa i te mana me te utu i a Ruhia mo tana pakanga o te riri, kaore e mau te wai. Engari, ki te ahua horihori nga whiriwhiringa katoa, he mea nui ake te whakaaro. Kei te mahia ano tenei e nga apiha hoia rangatira, penei i te Tianara o Amerika a Mark Milley, te Tianara o mua me te rangatira CIA a David Petraeus me nga Tianara Tiamana kua reti a Erich Vad me Harald Kujat.
Ki te ahua horihori nga whiriwhiringa katoa, he mea nui ake te whakaaro.
Ina hoki, karekau e tino tumanako ana tetahi taha ki te wikitoria i nga ra e heke mai nei; ko te roa o te pakanga whakangao. Ko te tikanga o tenei ko te whakangaromanga nui o te hanganga, ohanga me te taiao o Ukraine, te nui o nga patunga o te oranga o te tangata i nga taha e rua me te ngoikore o te taumata o te noho i Russia. Engari ko te tikanga he utu nui mo te pupuri i te pakanga. Ko te tumanako ka arahi tenei ki nga porotēhi nui ki te taha o Ruhia e kaha ana ki a Putin ki te aukati i te mahi whawhai he iti rawa, e ai ki nga tohunga. Ko te wehi, i tetahi atu taha, ko te tautoko mo nga utu mo te whawhai pumau me te piki haere tonu o nga tuku patu ka hinga i roto i te waa i roto i te whakakotahitanga o te Hauauru o nga whenua manapori he tino pono. No reira he mea whakaaro nui ki te rapu huarahi ke atu mo te otinga hoia inaianei.
E toru nga huarahi ki te whiriwhiringa
Kaore e taea te korero ki a Putin na te mea he rangatira ia? I korero tonu tetahi ki nga kaikorero, a ko nga whiriwhiringa me Putin i muri i te tiimatanga o te pakanga i puta he kirimana i te timatanga o Paenga-whawha 2022.[2] Engari, e ai ki te tumuaki o te kawanatanga o Iharaira i tera wa, a Naftali Bennett, i pakaru nga whiriwhiringa e te Hauauru.[3]
Ko te tikanga mo nga whiriwhiringa ko nga roopu ki te pakanga, ina koa ko Ruhia, ka kite he pai ake i te haere tonu o te pakanga. E toru nga huarahi e pehi ana ki a Ruhia: ko te tuku i nga mate ki runga i te papa pakanga ka kore e taea te whawhai; te whakangoikore i te whenua na roto i nga whiu, ka uaua ake te whawhai; me/ranei te whakangoikore i a Ruhia na roto i te wehenga o te ao. Ko nga huarahi tuatahi e rua kei te ruha. Kare e kore e whai hua ana, engari e ai ki te nuinga o nga tohunga, kaore e puta he whakatau, he rangimarie ranei. Ko te huarahi tuatoru, i tetahi atu taha, kei te whaia ma te haurua o te ngakau me te warewarehia.
He pono kua whakapau kaha nga USA ki te kawe i te whakakotahitanga whanui i roto i te UN hei whakahe i te riri a Ruhia. Engari ahakoa i toa te nuinga o nga whenua, he tokoiti tenei i inehia i runga i te maha o te taupori o te ao. Na ko nga hoa rangatira o te Tai Hauauru anake ka uru ki nga whiu. Engari ko te meka e tino whakawhirinaki ana a Russia ki te whakaae, ki te kore ranei o te ao ki te Tonga e whakaatuhia ana e te mutunga tere o nga whakaaetanga witi. I konei, kaore e taea e te Hauauru te wehe i a Russia, mehemea kaore i puta mai te kaupapa, engari mai i te Kotahitanga o Awherika. Ko te kore whakaaro o te Tai Hauauru ki nga paanga o nga whenua o te Tonga tae noa mai ki naianei (cf. hoki te mate Covid-19) kei te hoki mai ano ki runga.
Te tumanako mo te Ao Tonga
I tenei wa, heoi, kua eke nga whenua koretake ki runga i te waahi me te tuku i a raatau ano hei takawaenga: Turkey, Israel, Brazil mai i te wa i noho ai a Lula ki te tari, a, tata nei, ko Haina. Ka taea e tenei te hanga he ahuatanga hou ka uaua ki a Ruhia te haere tonu i te pakanga. Me tautoko whakaaro nui te Tai Hauauru kaua ki te whakatete i tenei, ki te whakataurite hoki i nga hiahia o te hunga takawaenga.
Ko tetahi atu kaha, he tangata nui e moe ana, ko te hapori tangata o te ao. I tenei wa, karekau he kaupapa rangimarie o te ao i whanake. Ko nga mea ka taea e tenei ka whakaatuhia e tana mahi ki te whakamutu i te Pakanga o Vietnam. I taua wa, he nui te mahi a te Roopu Whakamana i te ingoa o Russell ki te whakakino i te USA he tangata whawhai. I tenei ra, ehara i te mea ko taua taraipiunara anake te whakakore i a Ruhia i te ao katoa, engari me mahi ano he waahi utopia o te hapori i reira ka puta nga whakaaro hou mo te rangimarie.
Ko tetahi atu kaha, he tangata nui e moe ana, ko te hapori tangata o te ao. I tenei wa, karekau he kaupapa rangimarie o te ao i whanake.
Ko te pai ki nga whiriwhiringa ehara i te mea ko te whakatau i nga otinga mo Ukraine. Kei te hiahia ia ki te whakapumau i te pono o te rohe, ka kore e utua te whakaekenga a Ruhia, ka mau tonu tana haumarutanga a muri ake nei. Engari ko nga hiahia haumarutanga o Ruhia, kia kaua e pohehe ki ana wawata emepaea, me whakaute hoki. Ko te noho korekore o Ukraine, he rohe whakaheke, ko te tukunga o nga kaiwawao rangimarie me te whakahaerenga rangitahi o nga rohe e te United Nations kua whakatauhia.
Ko nga otinga rangimarie e hiahia ana kia nui ake te maia me te whakaaro nui atu i te hunga whawhai. Engari he aha te mea ke atu? E haamana‘o ana‘e e: “Ia vai maoro te tama‘i, e rahi noa ’tu â te hau fifi e e hinaaro-oioi-hia te reira.” (Edgar Morin)
*Werner Wintersteiner. Ahorangi kua reti, Alpen-Adria University Klagenfurt, Austria.
Ka panuitia tata: Edgar Morin. Mai i te Pakanga ki te Pakanga. Mai i te 1940 ki te whakaekenga o Ukraine. I whakatikahia e Werner Wintersteiner me Wilfried Graf i Turia + Kant. [i te reo Tiamana, whakamaoritanga mai i te reo Wīwī]
Panui / Tohutoro
[1] https://www.fr.de/kultur/gesellschaft/philosophin-fordert-einen-politisch-klugen-pazifismus-92087549.html
[2] https://www.foreignaffairs.com/russian-federation/world-putin-wants-fiona-hill-angela-stent a https://www.infosperber.ch/politik/welt/ukraine-die-kampfpanzer-reichen-fuer-eine-kriegswende-nicht/
[3] https://www.berliner-zeitung.de/open-source/naftali-bennett-wollte-den-frieden-zwischen-ukraine-und-russland-wer-hat-blockiert-li.314871
